KİTAP İNCELEMESİ #21: KABİL - JOSE SARAMAGO

Kabil romanı, Nobel ödüllü yazar Jose Saramago'nun ölmeden kısa bir süre önce tamamlama fırsatı bulduğu son kitabı. Kırmızı Kedi Yayınevi tarafından yayınlanan romanın dilimize çevirisi Işık Ergüden tarafından yapılmıştır. Roman, kimi eleştirmenler tarafından yazarın en başarılı romanı olmasa da en cesur romanı olarak niteleniyor.

DİNLER TARİHİNE MARJİNAL YAKLAŞIM

Jose Saramago'nun son romanı "Kabil", başta kendi ülkesinde olmak üzere yayınlandığı bütün ülkelerde büyük tartışmalara neden olmuş bir kitap. Romanın böyle bir etki bırakmasının ardında, değindiği konunun hassaslığı kadar yazarın kullandığı hiciv yüklü alaycı anlatım tarzı ile dine karşı takındığı aykırı tavrın da yattığını söylemek gerekir.

Sodom' da ve yakılan diğer şehirlerde masumlar olduğunu düşünüyorum, Eğer olsaydı, onların hayatlarını bağışlayacağına dair bana verdiği sözü tutardı efendi, Çocuklar, dedi kabil, oradaki çocuklar masumdu, Tanrım, diye mırıldandı ibrahim, sesi bir inilti gibiydi, Evet, o belki senin tanrın ama o çocukların değil.

Kabil, kardeşini öldürmesinin üzerine, romanda daha çok "efendi" şeklinde anılan Tanrı tarafından zaman ve mekan sınırı olmadan yeryüzünde dolaşmak üzere lanetlenir. Bir nevi sürgün olarak adlandırabileceğimiz bu yolculukta Kabil Eski Ahit'te yer alan kadim şahsiyetlere rastlar ve bununla da kalmayıp dinler tarihinde insanlık için ibret ve dönüm noktası olarak kabul edilen önemli olayların içerisinde yer alır. Gördükleri karşısında tıpkı işlediği cinayette olduğu gibi efendiyi suçlar. Onu ve yaptıklarını sert bir dille eleştirir. Hatta bununla da kalmayarak olaylara müdahale eder. Çevresindeki herkes onun bu tutumunu yanlış bulsa ve sorgulamadan itaat etmesi gerektiğini söylese de o aksi yönde düşünmeye ve davranmaya devam eder.

İnsanların tarihi, tanrı'yla anlaşmazlıklarının tarihidir; o bizi anlamaz biz de onu anlamayız.

SORGULAMAYAN İNSANLIK ELEŞTİRİSİ

Kendisi ateist olan Jose Saramago bildiği ve tanıdığı din olan Hristiyanlık ile ilgili düşünceleri sebebiyle gönüllü sürgün hayatı yaşamak zorunda kalmış. Aslında yazar inançlardan ziyade "sorgulamayan insan" profiline karşı bir savaş açıyor. Yani bir anlamda kendisine anlatıldığı şekilde sürekli yakıp yıkan, ortalığı kasıp kavuran bir Tanrı inancına sahip olmayı reddediyor. Bu romanda sert bir şekilde eleştirip alaya aldığı da insanları düşünmekten, sorgulamaktan aciz bırakıp içerisinde pek çok çelişki barındıran inanç sistemi.

Her şey gibi kelimelerin de kendi neden, nasıl, niçinleri vardır. Gösterişli olan kimileri tumturaklı bir havada bize seslenirler, sanki büyük işler için yaratılmış gibi kasılırlar, ama sonunda hafif bir yel bile olmadıkları, bir değirmen kanadını bile döndüremedikleri ortaya çıkar; sıradan, alışıldık, her günkü kelimeler olan diğerleri ise kimsenin öngöremeyeceği sonuçlara yol açar, bu iş için doğmamışlardır ama yine de dünyayı alt üst ederler.

Kabil romanı, her kesimden insanın okuyup sindirebileceği türden bir kitap değil. İçerisinde başarılı sorgulamalar ve hikmetli sözler barındırıyor olsa da eleştiri tarzı ve fazlasıyla açık bir şekilde cinselliğe yer vermesi açısından rahatsız edici bir hal alabiliyor. Bu durum herkes için böyle olmayabilir elbette. Yalnızca edebi çerçevede değerlendirdiğimizde ise oldukça özgün ve başarılı bir roman olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim. Yazarın harika üslubu sizi anında yakalıyor fakat noktalama işaretlerine pek özen gösterilmiyor olması benim gibi alışık olmayanlar için kısa süreli bir bocalamaya sebep olabiliyor.

Bir anda binlerce ve binlerce öküz,keçi,eşek ve hiç erkek yüzü görmemiş kadın edinilmesindeki kolaylığa bakılırsa, savaşın çok karlı bir iş olduğu, belkide işlerin en iyisi olduğu kesin

Kabil romanı ele aldığı konuyu her ne kadar beklediğim gibi işlememiş olsa da güldürmeyi ve düşündürmeyi aynı anda verebilen, okumaktan pişman olmadığım bir eser oldu. Kitaba ve yazarın eleştiri tarzına doğru bakış açısıyla yaklaşıldığında son derece verimli bir hal alıyor. Yazı içerisinde yaptığım uyarıları dikkate almak kaydıyla bu romanı okumanızı tavsiye ediyorum. Buna karşılık Saramago'nun en dikkat çeken kitaplarından olduğu su götürmez bir gerçek olsa da en iyi romanı olmadığını da belirtmek gerekiyor.

Sonuçta bizler yolcuyuz ve yol boyunca ilerliyoruz. Hepimiz bilgili olduğumuz kadar cahiliz de.

Kitapla ilgili düşüncelerimin hepsini buraya yazmaya kalksam muhtemelen ortaya yeni bir kitap çıkacaktır. O yüzden konuyu burada noktalıyorum ve herkesin yorumunu kendisine bırakıyorum.